Quyền tạm thời đối với các đối tượng sở hữu công nghiệp được quy định như thế nào?

Trong quá trình cấp văn bằng bảo hộ đối với các đối tượng sở hữu công nghiệp đã có những hành xâm phạm quyền đối của các đối tượng sở hữu công nghiệp. Để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của chủ sở hữu đối tượng công nghiệp thì pháp luật sở hữu trí tuệ Việt Nam đã có quy định về quyền tạm thời đối với các đối tượng sở hữu công nghiệp. Bài viết sau đây của Luật Hoàng Anh sẽ đi sâu làm rõ nội dung này.

Căn cứ pháp lý

- Luật Sở hữu trí tuệ số 50/2005/QH11 ngày 29 tháng 11 năm 2005 (Luật Sở hữu trí tuệ 2005);

- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ ngày 19 tháng 6 năm 2009 (Luật Sở hữu trí tuệ 2009).

- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ ngày 16 tháng 6 năm 2022 của Quốc hội (Luật Sở hữu trí tuệ 2022);

Đối tượng sở hữu công nghiệp là gì?

Luật sở hữu trí tuệ hiện hành không đưa ra khái niệm cụ thể về đối tượng sở hữu công nghiệp, tuy nhiên có thể hiểu đối tượng sở hữu công nghiệp là các tài sản trí tuệ gắn liền với hoạt động sản xuất, kinh doanh của con người. Đây là kết quả của quá trình đầu tư, nghiên cứu nhằm mang lại những hiệu quả thiết thực trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. 

Khoản 2 Điều 3 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, được sửa đổi, bổ sung theo quy định tại khoản 2 Điều 1 của Luật Sở hữu trí tuệ 2009 quy định:

Đối tượng quyền sở hữu công nghiệp bao gồm sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn, bí mật kinh doanh, nhãn hiệu, tên thương mại và chỉ dẫn địa lý.

Tùy thuộc vào tính chất, các đối tượng sở hữu công nghiệp thường được phân thành các nhóm: 

- Các giải pháp kĩ thuật: như sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí mạch tích hợp. Đây là những đối tượng mang đặc tính sáng tạo về kĩ thuật, thường phải đáp ứng các yêu cầu về tính mới, khả năng áp dụng trong công nghiệp, chủ yếu được khai thác trong hoạt động sản xuất công nghiệp để tạo ra những sản phẩm phục vụ các nhu cầu về đời sống, xã hội. Quyền sở hữu công nghiệp đối với các đối tượng này chỉ pháp sinh trên cơ sở được cấp văn bằng bảo hộ.

- Các chỉ dẫn thương mại: như nhãn hiệu, tên thương mại, chỉ dẫn địa lý. Đây là các chỉ dẫn thương mại được các chủ thể kinh doanh sử dụng trong thương mại (trên hàng hóa, bao bì, biển hiệu...) nhằm mục đích cung cấp thông tin cho người tiêu dùng về nguồn gốc hàng hóa, dịch vụ. Các đối tượng này cấn đáp ứng các điều kiện có khả năng phân biệt, không gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng về nguồn gốc của hàng hóa mang chỉ dẫn. Quyền sở hữu công nghiệp có thể xác lập thông qua thủ tục đăng ký trên cơ sở thực tiễn sử dụng trong kinh doanh.

- Bí mật kinh doanh: đây là đối tượng sở hữu công nghiệp khá đặc biệt vì những thông tin được coi là bí mật kinh doanh có thể gắn với hoạt động thương mại hoặc thuần túy là những bí quyết kĩ thuật. Do bản chất bí mật kinh doanh có tính bí mật nên bí mật kinh doanh có điều kiện bảo hộ, căn cứ xác lập quyền cũng như nội dung bảo hộ riêng.

Sáng chế là gì?

Khoản 12 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định về sáng chế như sau:

Sáng chế là giải pháp kỹ thuật dưới dạng sản phẩm hoặc quy trình nhằm giải quyết một vấn đề xác định bằng việc ứng dụng các quy luật tự nhiên.

Theo đó, đối tượng bảo hộ sáng chế nhất thiết phải là một sản phẩm hoặc quy trình mới, do đó, một công dụng mới hay cách thức sử dụng mới của một sản phẩm được biết đến sẽ không đáp ứng điều kiện bảo hộ dưới danh nghĩa sáng chế. Một yêu cầu đối với sáng chế là giải pháp kỹ thuật đó là sáng chế phải giải quyết được một vấn đề kĩ thuật cụ thể bằng việc áp dụng các quy luật tự nhiên. Quy luật tự nhiên là những quy luật khoa học của tự nhiên được khám phá thông qua thực nghiệm. Những ý tưởng hoặc ý đồ chỉ nêu vấn đề mà không đưa ra cách giải quyết không phải là vẫn đề kĩ thuật hoặc không được giải quyết bằng cách thức kĩ thuật thì cũng không được coi là sáng chế. Những giải pháp không sử dụng các quy luật của tự nhiên mà áp dụng quy luật kinh tế, quy luật kinh doanh ...không phải là đối tượng được bảo hộ sáng chế.

Kiểu dáng công nghiệp là gì?

Căn cứ theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 1 của Luật số 07/2022/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ, có hiệu lực kể từ ngày 01 tháng 01 năm 2023  sửa đổi, bổ sung quy định tại khoản 13 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định về khái niệm kiểu dáng công nghiệp như sau:

Kiểu dáng công nghiệp là hình dáng bên ngoài của sản phẩm hoặc bộ phận để lắp ráp thành sản phẩm phức hợp, được thể hiện bằng hình khối, đường nét, màu sắc hoặc sự kết hợp những yếu tố này và nhìn thấy được trong quá trình khai thác công dụng của sản phẩm hoặc sản phẩm phức hợp.

Theo đó, có thể thấy Luật Sở hữu trị tuệ 2022 đã sửa đổi khái niệm “kiểu dáng công nghiệp” bằng cách bổ sung thêm các cụm từ sau:

(i) hoặc bộ phận để lắp ráp thành sản phẩm phức hợp;

(ii) nhìn thấy được trong quá trình khai thác công dụng của sản phẩm hoặc sản phẩm phức hợp.

Việc bổ sung này chỉ giúp làm rõ hơn khái niệm kiểu dáng công nghiệp trong Luật Sở hữu trí tuệ mà không có sự thay đổi về mặt bản chất quy định về kiểu dáng công nghiệp trước đây.

Thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn là gì?

Mạch tích hợp bán dẫn là sản phẩm dưới dạng thành phẩm hoặc bán thành phẩm, trong đó các phần tử với ít nhất một phần tử tích cực và một số hoặc tất cả các mối liên kết được gắn liền bên trong hoặc bên trên tấm vật liệu bán dẫn nhằm thực hiện chức năng điện tử. Mạch tích hợp đồng nghĩa với IC, chip và mạch vi điện tử. Việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ không phải đối với mạch tích hợp mà là thiết kế bố trí. 

Khoản 15 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định về thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn như sau:

Thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn (sau đây gọi là thiết kế bố trí) là cấu trúc không gian của các phần tử mạch và mối liên kết các phần tử đó trong mạch tích hợp bán dẫn.

Thiết kế bố trí được bảo hộ ở dạng vật chất bất kì, bao gồm: mặt nạn in lito ảnh (photolithographic mask), hình vẽ hoặc ảnh chụp thiết kế, dữ liệu bố trí và có thể là sản phẩm mạch tích hợp. Những nội dung liên quan đến bảo hộ thiết kế bố trí được làm rõ trong Hiệp ức IPIC.

Quyền tạm thời đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là gì?

Quyền tạm thời đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là quyền của người nộp đơn đăng kí bảo hộ các đối tượng đó được phát sinh từ ngày đơn đăng kí bảo hộ được nộp tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc được công bố công khai đến ngày được cấp bằng độc quyền đối với các đối tượng đó. Theo đó, người nộp đơn có quyền thông báo yêu cầu các chủ thể khác sử dụng đối tượng này mà mình đã nộp đơn đăng ký vào mục đích thương mại chấm dứt việc sử dụng hoặc nếu không chấm dứt phải trả một khoản phí nhất định.

Sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là ba đối tượng sở hữu công nghiệp mang đặc tính sáng tạo về kĩ thuật và tính mới tròn sử dụng và thương mại. Để được bảo hộ, chủ thể sáng tạo hay đầu tư bắt buộc phải nộp đơn đăng ký đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền, trong hồ sơ đăng ký phải bộc lộ đầy đủ và rõ ràng bản chất của sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí. Sau khi được cơ quan có thẩm quyền chấp nhận hợp lệ, thông tin về đối tượng đăng kí sẽ được công bố công khai trên công báo sở hữu công nghiệp với mục đích để tránh việc nghiên cứu trùng lặp, đồng thời là cơ sở để bất cứ người thứ ba nào có quyền ý kiến với cơ quan quản lí nhà nước về sở hữu công nghiệp về việc cấp hay không cấp văn bằng bảo hộ đối tượng đó. Điều này có thể dẫn đến khả năng các chủ thể khác có thể dựa vào những thông tin được công bố công khai để sử dụng sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí mà không xin phép hay trả thù lao cho chủ sở hữu chưa được cấp văn bằng bảo hộ, ảnh hưởng trực tiếp đến độc quyền sử dụng, khai thác sáng chế mà pháp luật đã ghi nhận cho chủ sở hữu sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí.  Bởi vậy, điều 131 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 đã ghi nhận người nộp đơn đăng kí sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí có quyền tạm thời đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí của mình. Quyền tạm thời phát sinh sau khi đơn đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí được công bố trên công báo sở hữu công nghiệp. 

Quyền tạm thời đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp

Khoản 1 Điều 131 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định về quyền tạm thời đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp như sau: 

Trường hợp người nộp đơn đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp biết rằng sáng chế, kiểu dáng công nghiệp đang được người khác sử dụng nhằm mục đích thương mại và người đó không có quyền sử dụng trước thì người nộp đơn có quyền thông báo bằng văn bản cho người sử dụng về việc mình đã nộp đơn đăng ký, trong đó chỉ rõ ngày nộp đơn và ngày công bố đơn trên Công báo sở hữu công nghiệp để người đó chấm dứt việc sử dụng hoặc tiếp tục sử dụng.

Theo đó, trường hợp người nộp đơn đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp biết rằng sáng chế, kiểu dáng công nghiệp đó đang được sử dụng với mục đích thương mại và chủ thể sử dụng đó không có quyền sử dụng thì có quyền thông báo bằng băn bản cho người sử dụng về việc mình đã nộp đơn đăng ký và yêu cầu họ chấm dứt việc sử dụng. Trong trường hợp đã được thông báo bằng văn bản mà người được thông báo vẫn tiếp tục sử dụng sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thì sau khi Bằng độc quyền sáng chế, Bằng độc quyền kiểu dáng công nghiệp được cấp, chủ sở hữu sáng chế, kiểu dáng công nghiệp,  có quyền yêu cầu người đã sử dụng sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, phải trả một khoản tiền đền bù tương đương với giá chuyển giao quyền sử dụng sáng chế, kiểu dáng công nghiệp trong phạm vi và thời hạn sử dụng tương ứng.

Quyền tạm thời đối với thiết kế bố trí

Khoản 2 Điều 131 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định:

Đối với thiết kế bố trí đã được người có quyền đăng ký hoặc người được người đó cho phép khai thác thương mại trước ngày cấp Giấy chứng nhận đăng ký thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn, nếu người có quyền đăng ký biết rằng thiết kế bố trí đó đang được người khác sử dụng nhằm mục đích thương mại thì người đó có quyền thông báo bằng văn bản về quyền đăng ký của mình đối với thiết kế bố trí đó cho người sử dụng để người đó chấm dứt việc sử dụng thiết kế bố trí hoặc tiếp tục sử dụng.

Theo đó, đối với thiết kế bố trí đã được người có quyền đăng ký hoặc người được người đó cho phép khai thác thương mại trước ngày cấp Giấy chứng nhận đăng ký thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn, nếu người có quyền đăng ký biết rằng thiết kế bố trí đó đang được người khác sử dụng nhằm mục đích thương mại thì người đó có quyền thông báo bằng văn bản về quyền đăng ký của mình đối với thiết kế bố trí đó cho người sử dụng để người đó chấm dứt việc sử dụng thiết kế bố trí hoặc tiếp tục sử dụng. Trong trường hợp đã được thông báo bằng văn bản mà người được thông báo vẫn tiếp tục sử dụng thiết kế bố trí thì sau khi Giấy chứng nhận đăng ký thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn được cấp, chủ sở có quyền yêu cầu người đã sử dụng thiết kế bố trí phải trả một khoản tiền đền bù tương đương với giá chuyển giao quyền sử dụng thiết kế bố trí trong phạm vi và thời hạn sử dụng tương ứng.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Luật sở hữu trí tuệ.

Luật Hoàng Anh