Tác phẩm là gì? Điều kiện bảo hộ tác phẩm?

Quyền bảo hộ đối với tác phẩm là sự công nhận đối với các cá nhân, tổ chức có tác phẩm văn học, khoa học do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu. Các tác phẩm đó phải là sản phẩm trí óc của tác giả mà không đơn thuẩn là sự sao chép từ nguồn đã biết. Việc bảo hộ tác phẩm chống lại các hành vi sử dụng trái phép tác phẩm như: Sao chép, ăn trộm, xuyên tạc, lạm dụng tác phẩm đó. Để tạo ra một tác phẩm có giá trị và sáng tạo, đòi hỏi phải có sự lao động trí óc, trí tuệ, bỏ rất nhiều thời gian và tiền bạc. Như vậy, điều kiện để một tác phẩm được bảo hộ được pháp luật quy định như thế nào? Hãy GỌI NGAY cho Luật Hoàng Anh tới số điện thoại 0908308123 để được tư vấn pháp luật sở hữu trí tuệ  MIỄN PHÍ hoặc tìm hiểu các thông tin pháp lý liên quan trong nội dung bài viết dưới đây.

Căn cứ pháp lý

- Luật Sở hữu trí tuệ số 50/2005/QH11 ngày 29/11/2005 (Luật Sở hữu trí tuệ 2005);

- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ ngày 19/6/2009 (Luật Sở hữu trí tuệ 2009);

- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ ngày 16/6/2022 (Luật Sở hữu trí tuệ 2022).

Tác phẩm là gì?

Căn cứ Khoản 7 Điều 4 Luật sở hữu trí tuệ số 50/2005/QH11 ngày 29 tháng 11 năm 2005 định nghĩa:

“Điều 4. Giải thích từ ngữ

7.Tác phẩm là sản phẩm sáng tạo trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học thể hiện bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào.”

Tác phẩm văn học, khoa học, sách giáo khoa, giáo trình và các tác phẩm khác được thể hiện dưới dạng chữ viết hoặc ký tự bao gồm tiểu thuyết, truyện vừa, truyện ngắn, bút ký, ký sự, tùy bút, văn hoa, văn học, nghệ thuật, khoa học và các bài viết khác. Tác phẩm được bảo hộ bao gồm các tác phẩm được thể hiện bằng các ký tự khác thay cho chữ nổi cho người khiếm thị, ký hiệu tốc ký và các ký hiệu tương tự khác mà đối tượng tiếp cận có thể sao chép được bằng nhiều hình thức khác nhau. Tuy nhiên, các sản phẩm trí tuệ này chỉ được công nhận là tác phẩm khi chúng đã được ấn định trên hình thái vật chất (vật mang tin) hoặc đã được thể hiện ra bên ngoài bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào đủ để người khác biết đến sản phẩm. Vì thế các kết quả của hoạt động lao động sáng tạo nếu mới chỉ là ý tưởng, chưa được thể hiện ra bên ngoài bằng hình thức vật chất nhất định thì không thể nhận biết được nên chưa đươc coi là tác phẩm.

Đặc điểm của tác phẩm

- Tác phẩm là sự sáng tạo trực tiếp của con người, mang dấu ấn cá nhân của con người cụ thể. Chủ thể của hoạt động sáng tạo là tác giả, thông qua quá trình hoạt động của trí não và các yếu tố hỗ trợ khác tạo ra thành quả là tác phẩm.

- Tác phẩm là sản phẩm trí tuệ do còn người tạo ra chứ không chỉ đơn thuần là các dạng sản phẩm chỉ được hình thành do kết quả lao động của con người mà không chứ một hàm lượng chất xám nhất định.

- Tác phẩm là sản phẩm trí tuệ ngueyen gốc mang đặc trưng riêng của người sáng tạo.

-  Tác phẩm được thể hiện thông qua một dạng vật chất nhất định hay nói cách khác tác phẩm phải được định hình trong một dạng phương tiện thể hiện cụ thể.

Các loại tác phẩm được bảo hộ

Pháp luật quốc tế cũng như pháp luật quyền tác giả của các quốc gia thường liệt kê các tác phẩm là đối tượng được bảo hộ của quyền tác giả. Trên tinh thần đó, điều 14 luật sở hữu trí tuệ 2005 được sửa đổi, bổ sung theo quy định tại khoản 5 Điều 1 của Luật sở hữu trí tuệ 2009 đã dựa vào hình thức thể hiện của các tác phẩm để liệt kê các loại hình tác phẩm được bảo hộ bao gồm:

- Tác phẩm văn học, khoa học, sách giáo khoa, giáo trình như: tiểu thuyết, truyện vừa, truyện ngắn, bút kí, kí sự, tuỳ bút, hồi kí, thơ, trưởng ca, kịch bản, bản nhạc, công trình nghiên cứu văn hoá, văn học, nghệ thuật, khoa học và các bài viết khác. Ngoài ra loại hình tác phẩm này còn bao gồm các tác phẩm khác được thể hiện bằng các kí tự khác thay cho chữ viết như chữ nổi cho người khiếm thị, kí hiệu tốc kí và các kí hiệu tương tự thay cho cho viết mà các đối tượng tiếp cận có thể sao chép được bằng nhiều hình thức khác nhau. Đặc trưng của loại hình tác phẩm này là được thể hiện bằng ngôn ngữ thông qua chữ viết hay các kí tự khác thay chữ viết, vì vậy có thể gọi là "tác phẩm viết". Tính sáng tạo của tác phẩm thể hiện ở việc tác giả lựa chọn, sắp xếp ngôn ngữ để trình bày nội dung, ý tưởng của mình qua hình thức thể hiện là chữ viết hay kí tự thay thế.

- Các bài giảng, bài phát biểu và các bài nói khác là các tác phẩm được thể hiện bằng ngôn ngữ nói và phải được định hình dưới hình thức vật chất nhất định như được ghi âm lại hoặc và được lưu hành thành văn bản. Trường hợp bài giảng, bài phát biểu được thể hiện bằng ngôn ngữ viết (được tác giả viết ra) thì được bảo hộ như “tác phẩm viết". Nếu tác giả thể hiện bằng ngôn ngữ gói thì nó là "tác phẩm nói". Trong trường hợp tác giả tự thực hiện định hình bài giảng, bài phát biểu, bài nói khác dưới hình thức bản ghi âm, ghi hình, thì tác giả được hưởng QTG đối với bài giảng, bài phát biểu, bài nói khác, đồng thời là chủ sở hữu quyền đối với ban ghi âm, ghi hình theo quy định tại khoản 2 Điều 44 của Luật Sở hữu trí tuệ.

- Tác phẩm sân khấu là các tác phẩm thuộc loại hình nghệ thuật biểu diễn, bao gồm: Chèo, tuồng, cải lương, múa rối, kịch nói, kịch dân ca, kịch hình thể, nhạc kịch, xiếc, tấu hài, tạp kĩ và các loại hình nghệ thuật biểu diễn khác. 

- Tác phẩm âm nhạc là các tác phẩm được thể hiện dưới dạng nhạc nốt trong bản nhạc hoặc trong các kí tự âm nhạc khác có hoặc không có lời không phụ thuộc vào việc trình diễn hay không trình diễn. Tác phẩm âm nhạc được tạo thành tử việc liên kết, sắp xếp các âm thanh theo nhịp điệu, giai điệu, có thể kết hợp với ngôn ngữ (ca từ). Tác phẩm âm nhạc thường phải thông qua việc trình diễn của nghệ sĩ để đến với công chúng.

- Tác phẩm kiến trúc là tác phẩm thuộc loại hình kiến trúc, bao gồm: bản về thiết kế kiến trúc về công trình hoặc tổ hợp các công trình, nội thất, phong cảnh; công trình kiến trúc. Như vậy, tác phẩm kiến trúc có thể là bản vẽ thiết kế công trình kiến trúc hoặc chính công trình kiến trúc thể hiện ý tưởng sáng tạo của tác giả.

- Tác phẩm mĩ thuật, mĩ thuật ứng dụng là tác phẩm được thể hiện bởi đường nét, màu sắc, hình khối, bố cục với tính năng hữu ích, có thể gắn liền với một đồ vật hữu ích, được sản xuất thủ công hoặc công nghiệp như: thiết kế đồ họa (hình thức thể hiện của biểu trưng, hệ thống nhận diện và bao bì sản phẩm), thiết kế thời trang, tạo dáng sản phẩm, thiết kế nội thất, trang trí. Theo quy định tại điểm a khoản 82 Điều 1 của Luật sở hữu trí tuệ 2022, cụm từ “tác phẩm tạo hình” được thay thế bằng cụm từ “tác phẩm mỹ thuật”. Khác với tác phẩm tạo hình chỉ mang tính thẩm mĩ, tác phẩm mĩ thuật ứng dụng mang tính chất kép; vừa có tính thẩm mĩ (nghệ thuật), vừa có tính ứng dụng (gắn liền với những đồ vật hữu ích có mục đích sử dụng nhất định). Ngày nay, tác phẩm mĩ thuật ứng dụng được tạo ra phổ biến trong ngành công nghiệp thời trang, đồ trang sức và các ngành công nghiệp tạo ra sản phẩm phục vụ nhu cầu đời sống. Do nó gắn với hoạt động sản xuất công nghiệp nên tác phẩm mĩ thuật ứng dụng cũng có thể được bảo hộ là KDCN,

- Các bức hoạ đồ, bản vẽ, sơ đồ, bản đồ có liên quan đến địa hình, kiến trúc, công trình khoa học.

- Chương trình máy tính, sưu tập dữ liệu. Theo khoản 1 Điều 22 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, chương trình máy tính là tập hợp các chỉ dẫn được thế hiện dưới dạng các lệnh, các mã, lược đồ hoặc bất kì dạng nào khác, khi gắn vào một phương tiện mà máy tính đọc được, có khả năng làm cho máy tính thực hiện được một công việc hoặc đạt được một kết quả cụ thể. Điểm khác biệt cơ bản giữa chương trình máy tính và tác phẩm truyền thống là mức độ sáng tạo thấp, chỉ cần đáp ứng điều kiện tối thiểu là “kết quả hoạt động sáng tạo” - tiêu chí quan trọng nhất để một tác phẩm được bảo hộ, còn các yêu cầu về “sáng tạo tinh thần” hay “dấu ấn cá nhân” không còn quan trọng.  Sưu tập dữ liệu cũng là tác phẩm được bảo hộ QTG khi nó được hình thành từ việc sưu tầm, tuyển chọn, sắp xếp các tư liệu dưới dạng điện tử hoặc dạng khác. 

Điều kiện bảo hộ tác phẩm

Là kết quả của hoạt động sáng tạo

Chất lượng nội dung của tác phẩm là vấn đề quan trọng đối với chính tác phẩm và tác giả của nó. Những tác phẩm có nội dung phong phú và chất lượng cao (bài thơ, cuốn tiểu thuyết, bộ phim hai, bức tranh ấn tượng…) sẽ được nhiều người đón nhận và sẽ có sức sống mãi với thời gian. Để tác phẩm đạt được điều đó, tác giả của nó phải là người tài năng trong lao động sáng tạo. Tuy nhiên, việc thừa nhận tác phẩm hoàn toàn không phụ thuộc vào chất lượng của tác phẩm. Tác phẩm đã được tạo ra dù có nội dung với chất lượng như thế nào để đều được thừa nhận, miễn là tác phẩm đó mang tính sáng tạo. Quy định của pháp luật về tính sáng tạo của tác phẩm ở các nước có sự khác nhau về mức độ nhưng nhìn chung đều là sự yêu cầu về tính mới của tác phẩm. Luật Australia coi tình mới của tác phẩm là sự sáng tạo, không đòi hỏi việc thể hiện tác phẩm dưới dạng mới những tác phẩm đó nhất thiết không phải là bản sao của một tác phẩm khác. Luật của Hoa Kỳ yêu cầu về tình mới của tác phẩm phải là kết quả tối thiểu của cố gắng sáng tạo của tác giả. Luật của cộng hòa Liên bang Đức đại quy định rằng một tác phẩm chỉ được thừa nhận khi nó trở thành một trí tuệ mang dấu ấn cá nhân.

Phải được ấn định trên hình thức vật chất hoặc được thể hiện thông qua hình thức nhất định

Về thực tế, chúng ta đều thấy rằng không ai có thể cảm nhận, nắm bắt được vấn đề nào đó khi đang còn nằm trong suy nghĩ của người khác. Vì vậy, những ý tưởng thậm chí những kết quả lao động sáng tạo của một người đã có nội dung cụ thể nhưng họ chưa thể hiện ra bên ngoài bằng hình thức nhất định thì vẫn không thể có cơ sở để thừa nhận. Quyền tác giả phát sinh kể từ ngày tác phẩm được tạo dưới hình thức nhất định. Khi một người cho rằng tác phẩm mà người khác đã công bố là kết quả lao động sáng tạo của mình thì họ phải chứng minh kết quả đó đã được họ thể hiện ra bên ngoài bằng hình thức nhất định vào thời điểm trước khi người kia công bố tác phẩm. Tuy nhiên, để chứng minh được điều này sẽ rất khó khăn nếu tác phẩm đó chưa được công bố phổ biến bởi bên cạnh việc người khác chỉ có thể nắm bắt được tác phẩm khi nó được thể hiện theo hình thức nhất định thì để mọi người biết được tác phẩm đó là của mình, tác giả còn phải công bố, phổ biến tác phẩm bằng cách trình bày tác phẩm trước công chúng dưới dạng thuyết trình, trình bày, xuất bản, biểu diễn phát thanh, truyền hình hoặc các hình thức khác. Pháp luật nước ta không xác định cụ thể hình thức vật chất mà tác phẩm được thể hiện là hình thức nào nên có thể được hiểu chung là vật mang tin như sách, báo, trang viết và các vật liệu khác với chất liệu khác nhau.

Thuộc lĩnh vực văn học, nghệ thuật, khoa học

Lao động vừa là bản năng vừa là hoạt động không thể thiếu của côn người trong đời sống xã hội. Trong lịch sử tồn tại và phát triển của loại người, lao động giữ vai trò quan trọng, Ph. Ăngghen đã viết: “Lao động là điều kiện cơ bản đầu tiên của toàn bộ đời sống con người, đến một mức và trên một ý nghĩa nào đó chúng ta phải nói rằng: lao động đã tạo ra chĩnh bản thân con người”. Pháp luật nước ta đã ghi nhận lao động vừa là quyền lợi vừa là nghĩa vụ của mọi công dân. Mọi người đều có quyền tự do lao động trong mọi lĩnh vực phù hợp với mọi khả năng của mình. Thông qua lao động, con người tạo ra của cải vật chất và giá trị tinh thần cho xã hội, lao động là nhân tố quyết định sự phát triển của đất nước. Bên cạnh yếu tố vật chất, yếu tố tinh thần cũng là điều kiện không thể thiếu được trong sự tồn tại của con người cụ thể nói riêng và của cả xã hội nói chung. Sản phẩm do lao động tạo ra rất phong phú, trong đó, lao động thuộc lĩnh vực văn học, nghệ thuật, khoa học tạo ra các giá trị tinh thần cho xã hội được thể hiện thông qua các loại hình tác phẩm. Vì vậy kết quả của lao động chỉ được coi là tác phẩm nếu lao động đó được thực hiện trong các lĩnh vực nói trên.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Luật sở hữu trí tuệ.

Dịch vụ tư vấn pháp luật về quyền tác giả và quyền liên quan đến quyền tác giả 

Trường hợp chưa nắm rõ quy định pháp luật về tác phẩm, điều kiện bảo hộ tác phẩm, bạn hãy Liên Hệ Ngay qua số 0908308123 với Công ty Luật Hoàng Anh để được Tư Vấn Miễn Phí và Cung Cấp Dịch Vụ

Các luật sư của Luật Hoàng Anh là những luật sư chuyên nghiệp, có nhiều năm kinh nghiệm hành nghề, sẽ tư vấn và thay mặt Khách hàng thực hiện các thủ tục cần thiết một cách NHANH CHÓNG - HIỆU QUẢ nhất.