Nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội là gì? (Phần 1)

Để đảm bảo lợi ích tốt nhất cho người dưới 18 tuổi, pháp luật hình sự đặt ra 05  nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi  phạm tội. Trong bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ nội dung của 02 trong 05 nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội.

1. Căn cứ pháp lý

Điều 91 Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27/11/2015 ngày 27/11/2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 12/2017/QH14 ngày 26/06/2017 (sau đây gọi tắt là Bộ luật hình sự) quy định 02 nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội như sau:

“Điều 91. Nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội

1. Việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội phải bảo đảm lợi ích tốt nhất của người dưới 18 tuổi và chủ yếu nhằm mục đích giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh, trở thành công dân có ích cho xã hội.

Việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội phải căn cứ vào độ tuổi, khả năng nhận thức của họ về tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nguyên nhân và điều kiện gây ra tội phạm.

...

3. Việc truy cứu trách nhiệm hình sự người dưới 18 tuổi phạm tội chỉ trong trường hợp cần thiết và phải căn cứ vào những đặc điểm về nhân thân của họ, tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội và yêu cầu của việc phòng ngừa tội phạm.”

2. Nguyên tắc bảo đảm lợi ích tốt nhất của người dưới 18 tuổi và việc xử lý chủ yếu nhằm mục đích giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh

Trong mọi tình huống, cơ quan tiến hành tố tụng phải đảm bảo việc điều tra, truy tố, xét xử phải đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật. Tuy nhiên, trong xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội Cơ quan tiến hành tố tụng còn phải bảo đảm lợi ích tốt nhất của người dưới 18 tuổi và chủ yếu nhằm mục đích giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh, trở thành công dân có ích cho xã hội.

Quy định này phù hợp với Điều 3 Công ước quốc tế về quyền trẻ em: “trong mọi hành động đối với trẻ em, dù là cơ quan phúc lợi xã hội của nhà nước hay tư nhân, nhà chức trách hành chính hay cơ quan lập pháp, lợi ích của trẻ em phải là mối quan tâm hàng đầu”.

Điều này có nghĩa phải ưu tiên áp dụng những biện pháp có tính giáo dục, thuyết phục trước. Việc áp dụng hình phạt chỉ đặt ra khi có đủ căn cứ cho rằng biện pháp giáo dục không đạt hiệu quả cải tạo người phạm tội.

Để đáp ứng được yêu cầu trên, Cơ quan tiến hành tối tụng trong thời gian điều tra, truy tố, xét  xử phải căn cứ vào độ tuổi, khả năng nhận thức của họ về tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nguyên nhân và điều kiện gây ra tội phạm. Bởi lẽ, những điều kiện, hoàn cảnh ảnh hưởng rất nhiều đến khả năng phạm tội của nhóm đối tượng này.

3. Nguyên tắc chỉ truy cứu trách nhiệm hình sự người dưới 18 tuổi phạm tội trong trường hợp cần thiết và phải căn cứ vào những đặc điểm về nhân thân của họ, tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội và yêu cầu của việc phòng ngừa tội phạm.

Đây là nguyên tắc cụ thể hóa nguyên tắc thứ nhất. Nội dung của nguyên tắc này thể hiện:

Thứ nhất, khi người dưới 18 tuổi thực hiện hành vi phạm tội, không phải mọi trường hợp đều bị truy cứ trách nhiệm hình sự mà chỉ truy cứ trong trường hợp cần thiết. Nghĩa là, người tiến hành tố tụng cân nhắc xem xét thấy cần thiết thì truy cứu trách nhiệm hình sự. Nếu không thấy cần thiết thì không khởi tố vụ án hình sự, hoặc đình chỉ điều tra đồng thời ra quyết định áp dụng các biện pháp giám sát, giáo dục đối với họ

Thứ hai, căn cứ để người có thẩm quyền xem xét đánh giá là đặc điểm về nhân thân, tính nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội và yêu cầu phòng, ngừa tội phạm. Nhà làm luật sắp xếp thứ tự xem xét đánh giá đầu tiên là nhân thân sau đó đến tính nguy hiểm của hành vi và cuối cùng là yêu cầu phòng , ngừa tội phạm. Như vậy, ngay cả khi hành vi cấu thành một tội phạm cụ thể nhưng xét thấy đặc điểm về nhân thân không cần thiết phải truy cứu trách nhiệm hình sự cũng có thể không bị truy cứu trách nhiệm hình sự mà chỉ bị áo dụng các biện pháp có tình chất giám sát, giáo dục.

Luật Hoàng Anh