Pháp luật quy định như thế nào về trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt?

Không phải bất cứ trẻ em nào cũng có đầy đủ các điều kiện để phát triển một cách tốt nhất, toàn diện nhất. Chính vì vậy pháp luật đặt ra những quy định cụ thể về trẻ em có hoàn cảnh đặt biệt nhằm xác định rõ được đối tượng cần được hỗ trợ, quan tâm để phát triển.

Khái quát về trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.

Trẻ em là người dưới 16 tuổi. Trẻ em là đối tượng quan trọng, là nền móng cho sự phát triển của đất nước và cần được quan tâm, chăm sóc, giáo dục của toàn thể xã hội.

Trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt là trẻ em không đủ điều kiện thực hiện được quyền sống, quyền được bảo vệ, quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng, quyền học tập, cần có sự hỗ trợ, can thiệp đặc biệt của Nhà nước, gia đình và xã hội để được an toàn, hòa nhập gia đình, cộng đồng.

Các trường hợp là trẻ em có hoàn cảnh đặc biêt.

Theo Điều 10 Luật trẻ em và Nghị định 56/2017/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của luật trẻ em, quy định trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt bao gồm các nhóm sau đây:

Trẻ em mồ côi cả cha và mẹ.

Trẻ mồ côi là người mà không có cha mẹ bởi vì cha mẹ họ đã chết, đã mất tích hoặc đã bỏ rơi họ vĩnh viễn. Pháp luật quy định trẻ mồ côi có bốn nhóm sau đây:

+ Trẻ em mồ côi cả cha và mẹ.

+ Trẻ em mồ côi cả cha và mẹ được nuôi dưỡng trong cơ sở cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em hoặc cơ sở trợ giúp xã hội.

Cơ sở cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em là cơ sở do cơ quan, tổ chức,cá nhân thành lập theo quy định của pháp luật, có chức năng nhiệm vụ thực hiện hoặc phối hợp, hỗ trợ thực hiện một hoặc một số các biện pháp bảo vệ trẻ em theo cấp độ phòng ngừa, hỗ trợ và can thiệp.

+ Trẻ em mồ côi cả cha và mẹ sống với người thân thích.

Người thân thích là những người có quan hệ hôn nhân, nuôi dưỡng, người có cùng dòng máu về trực hệ và người có họ trong phạm vi ba đời

+ Trẻ em mồ côi cả cha và mẹ được nhận chăm sóc thay thế bởi cá nhân, gia đình không phải người thân thích, trừ trường hợp được nhận làm con nuôi.

Nuôi con nuôi là việc xác lập quan hệ cha, mẹ và con giữa người nhận con nuôi và người được nhận làm con nuôi. Nuôi con nuôi phải bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người được nhận làm con nuôi và người nhận con nuôi, tự nguyện, bình đẳng, không phân biệt nam nữ, không trái pháp luật và đạo đức xã hội. Người nhận con nuôi có trách nhiệm chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục con nuôi.

Trẻ em bị bỏ rơi.

Bỏ rơi là hành vi của cha, mẹ, người chăm sóc trẻ em không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ, trách nhiệm của mình trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em.

+ Trẻ em bị bỏ rơi chưa được chăm sóc thay thế.

+ Trẻ em bị bỏ rơi được chăm sóc thay thế.

Chăm sóc thay thế là việc tổ chức, gia đình, cá nhân nhận trẻ em về chăm sóc, nuôi dưỡng khi trẻ em không còn cha mẹ; trẻ em không được hoặc không thể sống cùng cha đẻ, mẹ đẻ; trẻ em bị ảnh hưởng bởi thiên tai, thảm họa, xung đột vũ trang nhằm bảo đảm sự an toàn và lợi ích tốt nhất của trẻ em.

Trẻ em không nơi nương tựa.

Không nơi nương tựa là người sống cô đơn, độc thân không có hoặc không còn nhân thân.

Các trường hợp trẻ em không nơi nương tựa được quy định tại Điều 5 nghị định 56/2017 NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật trẻ em. Cụ thể: https://luathoanganh.vn/tre-em/phap-luat-quy-dinh-nhu-the-nao-ve-tre-em-khong-noi-nuong-tua-thuoc-nhom-tre-em-co-hoan-canh-dac-biet-lha8673.html

Trẻ em khuyết tật.

+ Trẻ em khuyết tật đặc biệt nặng.

Khuyết tật đặc biệt nặng là việc mất hoàn toàn chức năng, không tự kiểm soát hoặc không tự thực hiên được các hoạt động đi lại, mặc quần áo, vệ sinh cá nhân và những việc khác phục vụ nhu cầu sinh hoạt cá nhân hàng ngày mà cần có người theo dõi, trợ giúp, chăm sóc hoàn toàn.

+ Trẻ em khuyết tật nặng.

Khuyết tật nặng là việc mất một phần hoặc suy giảm chức năng, không tự kiểm soát hoặc không tự thực hiên được các hoạt động đi lại, mặc quần áo, vệ sinh cá nhân và những việc khác phục vụ nhu cầu sinh hoạt cá nhân hàng ngày mà cần có người theo dõi, trợ giúp, chăm sóc.

+ Trẻ em khuyết tật nhẹ.

Trường hợp không thuộc khuyết tật đặc biệt nặng, khuyết tật nặng sẽ thuộc nhóm còn lại là khuyết tật nhẹ.

Trẻ em nhiễm HIV/AIDS.

HIV là bệnh của một loại virus gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người. HIV là suy giảm dần hệ miễn dịch là hàng rào phòng thủ chống lại bệnh tật của cơ thể, khiến cho các mầm bệnh thừa cơ hội tấn công gây ra nhiều chứng và bệnh nguy hiểm dẫn đến tử vong.

AIDS là giai đoạn cuối của bệnh lây truyền ở người do mắc phải loại siêu vi là HIV. Ở thời điểm này hệ thống miễn dịch suy giảm nặng nề, không còn khả năng đề kháng lại các tác nhân gây bệnh, làm cho người bệnh mắc một số bệnh cơ hội như nhiễm khuẩn, ung thu và cuối cùng dẫn đến tử vong.

Trẻ em nhiễm HIV/AIDS theo quy định pháp luật.

Trẻ em vi phạm pháp luật.

Vi phạm pháp luật là hành vi trái pháp luật do chủ thể có năng lực hành vi thực hiện, có lỗi và xâm phạm đến các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ.

Trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt thuộc trường hợp là trẻ em vi phạm pháp luật được  quy định tại Điều 8 nghị định 56/2017 NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật trẻ em.  Cụ thể: https://luathoanganh.vn/tre-em/phap-luat-quy-dinh-nhu-the-nao-ve-tre-em-vi-pham-phap-luat-thuoc-nhom-tre-em-co-hoan-canh-dac-biet-lha8674.html

Trẻ em nghiện ma túy.

Ma túy là chất gây nghiện, khi xâm nhập vào cơ thể sẽ làm thay đổi trạng thái tâm sinh lý của người sử dụng. Trẻ em nghiện ma túy bao gồm có:

+ Trẻ em nghiện ma túy trong cơ sở cai nghiện.

+ Trẻ em nghiện ma túy đang áp dụng biện pháp cai nghiện, điều trị nghiện tại gia đình, cộng đồng.

Cơ sở cai nghiện là cơ sở được thành lập để thực hiện đầy đủ quy trình cai nghiện theo quy định của pháp luật, bao gồm cơ sở cai nghiện ma túy công lập và cơ sở cai nghiện ma túy tự nguyện.

Trẻ em phải bỏ học kiến sống chưa hoàn thành phổ cập giáo dục trung học cơ sở.

Phổ cập giáo dục là quá trình tổ chức hoạt động giáo dục để mọi công dân trong độ tuổi đều được học tập và đạt đến trình độ học vấn nhất định theo quy định của pháp luật.

+ Trẻ em phải bỏ học kiếm sống chưa hoàn thành phố cập giáo dục trung học cơ sở không có người chăm sóc.

+ Trẻ em phải bỏ học kiếm sống chưa hoàn thành phổ cập giáo dục trung học cơ sở sống cùng cha, mẹ hoặc người chăm sóc.

Trẻ em bị tổn hại nghiêm trọng về thể chất và tinh thần do bị bạo lực.

Trẻ em bị bạo lực dẫn đến rối loạn tâm thần, hành vi, hạn chế khả năng giao tiếp, học tập hoặc khả năng tự thực hiện một số việc phục vụ nhu cầu sinh hoạt cá nhân hàng ngày theo kết luận của cơ quan giám định, cơ sở khám bệnh, chữa bệnh hoặc người có chuyên môn được cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền yêu cầu kiểm tra, đánh giá mức độ tổn hại của trẻ em.

Trẻ em bị bóc lột.

Bóc lột trẻ em là hành vi bắt trẻ em lao động trái quy định của pháp luật về lao động; trình diễn hoặc sản xuất sản phẩm khiêu dâm; tổ chức, hỗ trợ hoạt động du lịch nhằm Mục đích xâm hại tình dục trẻ em; cho, nhận hoặc cung cấp trẻ em để hoạt động mại dâm và các hành vi khác sử dụng trẻ em để trục lợi.

Trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt thuộc trường hợp là trẻ em bị bóc lột được quy định tại Điều 12 Nghị định 56/2017 N Đ/CP quy định chi tiết một số điều của Luật trẻ em.

Cụ thể: https://luathoanganh.vn/tre-em/phap-luat-quy-dinh-nhu-the-nao-ve-tre-em-bi-boc-lot-thuoc-nhom-tre-em-co-hoan-canh-dac-biet-lha8672.html

Trẻ em bị xâm hại tình dục.

Xâm hại tình dục trẻ em là việc dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, ép buộc, lôi kéo, dụ dỗ trẻ em tham gia vào các hành vi liên quan đến tình dục, bao gồm hiếp dâm, cưỡng dâm, giao cấu, dâm ô với trẻ em và sử dụng trẻ em vào Mục đích mại dâm, khiêu dâm dưới mọi hình thức.

Trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt thuộc trường hợp là trẻ em bị xâm hại tình dục được quy định tại Điều 13 Nghị định 56/2017 NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật trẻ em.  Cụ thể: https://luathoanganh.vn/tre-em/phap-luat-quy-dinh-nhu-the-nao-ve-tre-em-bi-xam-pham-tinh-duc-thuoc-nhom-tre-em-co-hoan-canh-dac-biet-lha8670.html

Trẻ em bị mua bán.

Mua bán trẻ em là hành vi dùng tiền hoặc phương tiện thanh toán khác để trao đổi trẻ em như hàng hóa. Trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt là trẻ em bị mua bán bao gồm:

+ Trẻ em bị mua bán trở về sống với cha, mẹ.

+ Trẻ em bị mua bán trở về được nhận chăm sóc thay thế.

Trẻ em mắc bệnh hiểm nghèo hoặc bệnh phải điều trị dài ngày thuộc hộ nghèo hoặc hộ cận nghèo.

Bệnh hiểm nghèo là bệnh nguy hiểm đến mạng như: ung thư, bại liệt, xơ gan cổ trướng, phong hủi, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS,....Theo đó, trẻ em mắc bệnh hiểm nghèo hoặc bệnh phải điều trị dài ngày thuộc hộ nghèo hoặc hộ cận nghèo bao gồm:

+ Trẻ em thuộc hộ nghèo mắc bệnh hiểm nghèo hoặc bệnh phải điều trị dài ngày theo quy định của cơ quan có thẩm quyền.

+ Trẻ em thuộc hộ cận nghèo mắc bệnh hiểm nghèo hoặc bệnh phải điều trị dài ngày theo quy định của cơ quan có thẩm quyền.

Trẻ em di cư, trẻ em lánh nạn, tị nạn chưa xác định được cha mẹ hoặc không có người chăm sóc.

+ Trẻ em là công dân Việt Nam di cư, lánh nạn trong nước chưa xác định được cha mẹ hoặc không có người chăm sóc.

+ Trẻ em có quốc tịch nước ngoài di cư, lánh nạn, tị nạn không có người chăm sóc.

+ Trẻ em chưa xác định được quốc tịch, chưa xác định được cha mẹ hoặc không có người chăm sóc di cư, lánh nạn, tị nạn vào Việt Nam.

Trẻ em di cư là việc dịch chuyển từ vùng này sang vùng khác trong phạm vi lãnh thổ quốc gia. Lánh nạn, tị nạn là buộc phải di rời, bị buộc phải vượt qua biên giới quốc gia và không thể trở về nhà an toàn.Theo đó, trẻ em di cư, trẻ em lánh nạn, tị nạn chưa xác định được cha mẹ hoặc không có người chăm sóc là trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.

Chính phủ quy định chi tiết các nhóm trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt và chính sách hỗ trợ phù hợp đối với từng nhóm trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết về Luật trẻ em.

Luật Hoàng Anh